Van harte welkom bij de Systemische Werkplaats Onderwijs nieuwe stijl!
De Systemische Werkplaats Onderwijs (SWO) was een plek om naar de centrale vraag te kijken “Hoe krijgen we in het onderwijs meer verbinding met de kinderen? Deze vraag kwam naar voren naar aanleiding van een opstelling die Sander Galjaard deed met Bert Hellinger in 2011. We hebben in het najaar van 2022 gevoeld dat de energie niet langer stroomde en zijn gestopt met de Systemische Werkplaats Onderwijs die op deze vraag is gebouwd. En hebben een tijd in het niet-weten verkeerd over hoe nu verder. Daar komt steeds meer duidelijkheid over en hierin nemen we jullie graag mee.
Web of life – Michael Cranford
Er is een nieuwe vraag opgekomen die we de komende tijd graag systemisch onderzoeken met mensen die op de vraag resoneren: “Hoe ziet het onderwijs eruit als we als uitgangspunt nemen dat we als mensen verbonden zijn met al het leven om ons heen? Concreet vertaald naar het onderwijs: hoe kan de school een vitaal ecosysteem zijn en daarmee bijdragen aan het vormen van een nieuw verhaal over onderwijs?” We laten ons daarbij inspireren door het gedachtengoed van Otto Scharmer. Hij wijst op de drie vormen van afgescheiden zijn die ten grondslag liggen aan de huidige crises in onze mondiale samenleving: de afscheiding van ik – natuur, ik – de ander en ik – Zelf. Het nodigt ons uit achter de symptomen te kijken en de kwaliteit van de relatie met de natuur, de ander en ons Zelf te herstellen en te versterken. Hoe we dat kunnen doen en hoe we dat samen met de volgende generaties kunnen doen, is onze eigen zoektocht, die we in de Systemische Werkplaats Onderwijs graag met andere mensen willen verbinden. We nodigen daarbij expliciet kinderen en jongeren uit om mee te doen en hun vragen met ons te onderzoeken.
Als je als schoolleider begint op een school, komt er veel op je af. Om je hierin te ondersteunen hebben we het zogenaamde ‘100 dagen document: Versterk jouw schoolleiderschap in de eerste 100 dagen op school’ gemaakt.
Dit document helpt je om van je frisse blik gebruik te maken door bewuster te kijken tijdens de eerste honderd dagen in jouw nieuwe rol, waardoor je nog meer inzicht krijgt in de boven-en onderstroom van jouw organisatie. Je vergroot je systeem- en zelfbewustzijn en daarmee jouw impact als schoolleider. Zo kun je je leiderschap helderder vormgeven en beter vaststellen wat je samen met je team, leerlingen en ouders wilt gaan doen.
Ook in schooljaar 2022-2023 verzorgen we de Systemische Werkplaats Onderwijs en wel op de volgende momenten: woensdag 15 februari 2023 woensdag 24 mei 2023
Steeds van 16.00 – 20.00 uur. Het streven is elkaar te ontmoeten op een locatie in het midden van het land.
De school als ontmoetingsplaats voor diversiteit en oefenplaats voor inclusiviteit
De Systemische Werkplaats Onderwijs van 11 mei 2022 stond in het teken van de vraag: ‘Hoe kan het onderwijs een ontmoetingsplaats zijn voor diversiteit en een oefenplaats voor inclusiviteit?’
Na de bijeenkomst schreef Femmy Wolthuis een artikel op LinkedIn waarin ze inzichten opgedaan tijdens deze Werkplaats verwerkt. Je vindt het hier.
De vraag is ingebracht door Jan Jaap Hubeek en Wouter Modderkolk. Zij zijn verbonden aan het lectoraat Waarde(n) van Vrijeschoolonderwijs en doen onderzoek naar deze vraag. Ze zeggen daarover: “De school als oefenplaats voor het leven in de wereld zou ook een plaats moeten zijn waar je als leerling die diversiteit kunt ontmoeten, leren kennen en kunt leren om jezelf daartoe te verhouden. Dat laatste vraagt ook dat schoolgemeenschappen niet alleen een afspiegeling van de samenleving vormen, maar ook een oriëntatie hebben op inclusiviteit. Waar diversiteit ruimte maakt voor en zicht geeft op de verschillen tussen mensen, gaat inclusiviteit over het ontwikkelen van onderlinge verbondenheid ondanks of beter nog, dankzij die verschillen.” Meer achtergrondinformatie bij het onderzoek van Wouter Modderkolk en Jan Jaap Hubeek vind je hier.
We zien binnen het Vrijeschoolonderwijs en ook daarbuiten dat de dagelijkse praktijk weerbarstig is en dat bovenstaande niet eenvoudig is te realiseren. Tijdens deze Systemische Werkplaats Onderwijs hebben we gekeken naar de onderstroom die zichtbaar wordt rondom dit thema.
“Hoe ga ik om met al die verschillende meningen en houd ik koers?” “Wat is mijn reactie als collega’s of ouders fel en vijandig reageren op een besluit dat ik heb genomen in deze Coronatijd?” “Hoe ga ik ermee om dat ik het in deze tijden eigenlijk nooit goed kan doen?”Met deze vragen startten we de online Systemische Werkplaats Onderwijs van 2 februari 2022.
Achtergrond van de opstelling
Allereerst een technische toelichting op de Systemische Werkpplaats Onderwijs. Met het instrument opstelling onderzoeken we wat zich afspeelt in de onderstroom (wat wel voelbaar maar nog niet zichtbaar is). Een ‘klassieke’ opstelling heeft een vraaginbrenger met een vraag, een thema of een verlangen dat hij/zij wil onderzoeken. Dat geeft focus en richting aan het systemische onderzoek in de opstelling. Met de Systemische Werkplaats Onderwijs experimenteren we ook met andere manieren om tot inzichten te komen. Zo gebeurt dat ook in deze opstelling. Na een inleidende verkenning worden de representanten gezocht en dan volgt de opstelling.
Er is bij deze Werkplaats niet één vraaginbrenger, maar meerdere. We zoeken samen met de deelnemers aan de hand van de vragen welke focus we kunnen aanbrengen in de opstelling. In het inleidende interview halen we beelden op, waarnemingen en vragen. Er komt naar voren, dat deelnemers hun ijkpunt kwijt zijn, niet meer weten aan wie of wat ze zich moeten verbinden, dat ze ‘het’ op dit moment even niet weten.
Het blijkt niet te lukken om tot een vraag te komen, totdat een vrouwelijke deelnemer aangeeft: “Ik representeer de jongens in het onderwijs. Jullie praten er maar over, maar doen niks. Daarvan word ik verdrietig.“ Dit gebeurt vaker bij een systemische werkplaats dat deelnemers al representant voor iets wat zichtbaar wil worden tijdens het verdere systemische onderzoek.
In afstemming met de groep gooien we het roer om en vragen de andere deelnemers ook af te stemmen op wie ze mogelijk representeren. Daaruit volgt: nieuwsgierigheid, de vaders, de overheid, de docent, het niet-weten, spanningsveld, actie/doen. De opstelling en de bovengenoemde vraagstelling is vanuit het perspectief van de docent.
Het lege midden blijkt terug te komen in het inleidend gesprek. Het lege midden is de plek tussen de polariteiten. En het lege midden is een plek van het niet-weten, voor veel deelnemers is dat een prima plek. Het lege midden is een plek van verbinding, het heet geen ‘het lege buiten’. Het gaat om een kring, over insluiting, het gaat over het niet-oordelen. Trauma wordt in het inleidend interview wel genoemd en niet gekozen als representantenrol.
Voor de helderheid nog een keer de beginvraagstelling “Hoe ga ik om met al die verschillende meningen en houd ik koers?” “Wat is mijn reactie als collega’s of ouders fel en vijandig reageren op een besluit dat ik heb genomen in deze Coronatijd?” “Hoe ga ik ermee om dat ik het in deze tijden eigenlijk nooit goed kan doen?”
Verloop en inzichten van de opstelling
Alle representanten in de opstelling zijn met zichzelf bezig, er lijkt geen verbinding te zijn. Er wordt in eerste instantie nog in polariteiten en tegenstellingen gedacht. Iedereen zit op zijn eiland. Uiteindelijk blijkt dat je het samen kan redden. Iedereen wil het anders, alle kanten op, er is geen focus. Daar is wel behoefte aan (vooral bij docenten).
Vaders willen een rol spelen in het onderwijs, maar de docenten willen dat niet. Er lijkt een dynamiek te zijn tussen deze twee van niet-erkenning. Daarom komt er geen beweging. Vaders worden voor hun gevoel eenzijdig bekeken, eerder dader-achtig. En daarmee niet welkom bij het vrouwelijke, lieve van het onderwijs. Vaders lijken met (school-)trauma’s te zijn grootgebracht. Het lijkt vast te zitten.
De jongens proberen te provoceren en geven hiermee verschillende voorzetjes voor het onderwijs, die niet worden opgepakt. Jongens voelen zich niet begrepen en geven het op, ze zullen wel nooit begrepen gaan worden en zoeken hun heil in werken en leren in het bedrijf. Ze zeggen ‘dag’ tegen het onderwijs. De jongens werken hard voor het onderwijssysteem door te provoceren.
De overheid is het gehele eerste deel van de opstelling afwezig, komt niet in beweging.
Docenten hebben hun eigen trauma’s op te lossen en hun verantwoordelijkheid te nemen.
Op verschillende plekken is er sprake van een af-stand, af-haken, af-wezig
De eerste beweging komt voort uit de uitnodiging van nieuwsgierigheid om elkaars verhalen te horen, zonder oordelen en uit nieuwsgierigheid, te beginnen met de vaders, de leerkrachten en de jongens in het onderwijs.
De tweede beweging komt voort uit het feit dat vaders hun trauma-deel laten zien. De pijn zit hem in dat de pure kracht van de vaders niet gezien wordt, dat dit de kracht vanuit de hemel is. De representant laat een beeld zien van de hemelse stier, die gaat over kracht én begrenzing. Verandering komt tot stand als het trauma wordt opgelost. De weg via het trauma naar de kracht.
Het Gilgamesj epos: Gilgamesj ontmoet de hemelstier Jan de Kok
Er volgt een toelichting van de representant van de vaders, een boodschap voor docenten: mannelijke energie (die niet perse alleen bij mannen zichtbaar is, ook bij vrouwen) gaat over kracht, het gaat over het niet-afhankelijkheid zijn. Het gaat over het insluiten van hun eigen kracht. Het is ook durf. Je mag in je goddelijke kracht staan als je docent bent. Dat je dat aandurft. En, het gaat over controle loslaten.
De overheid is blij en opgelucht van de mannelijke kracht die in de opstelling komt, denkt dat mannen beter naar de overheid luisteren, gaat dicht bij de mannelijke kracht staan.
Nieuwsgierigheid is nog sceptisch of de verandering duurzaam is nadat mannelijke energie is gaan staan. Nieuwsgierigheid voelt wel met de mannelijke een enorme potentie. Volledige potentie (helemaal in je kracht gaan staan) is een evenwicht/balans tussen het mannelijke en vrouwelijke energie.
Vrouwelijke docenten gaan “in een cirkel gaan, om het onderwijs heen”, dat voelt als kracht. Gezamenlijk vormen van een cirkel. Niet een ego-beweging, maar gaan staan in relatie tot het geheel waarvan je uitmaakt.
In het begin stond iedereen in een kring rond het lege midden. Het gaat er om dat je elkaar hier wel in kunt ontmoeten, vanuit zowel de mannelijke en vrouwelijke energie.
De rode draad van de Systemische Werkplaats Onderwijs van 3 november 2021 is de passie om betekenisvol onderwijs voor leerlingen en studenten vorm te geven. Waarbij een ieder op eigen wijze de vraag heeft ‘wat heb ik te doen om samen het onderwijs zo in te richten dat onze kinderen worden gezien en het hen voorbereid op de toekomst?’
www.hetstipje.nl
Een leerkracht brengt de volgende vraag in: “Ik lever kwaliteit, hoe kan het dat mijn leidinggevende en collega’s me niet zien staan en niet mee willen gaan in mijn visie op hoe ons onderwijs ingericht zou kunnen worden?!” Met deze vraag gaan we aan het werk.
Vanuit In Mundo dragen we bij aan zinvol en betekenisvol onderwijs. Leerlingen, ouders en medewerkers ontmoeten elkaar als mens rondom de ontwikkeling en het leren van kinderen. We dragen bij aan gezonde en levendige onderwijsorganisaties die het potentieel in de wereld ontwikkelen en daarmee helpen antwoorden te vinden op de uitdagingen waar we in de wereld voor staan. Dit doen we door het leiderschap van alle betrokkenen te ontwikkelen.
Steeds meer mensen zoeken ons op om met ons samen te werken. Daarom stellen we graag onze nieuwe collega’s Corinne Jongeneelen en Floris Alberse aan jullie voor. We zijn blij dat ze op ons pad zijn gekomen, vol hun plek hebben genomen en bij willen dragen aan de bedoeling van In Mundo Coöperatie U.A.
Corinne en Floris verrijken ons team met hun eigen mens-zijn, kwaliteiten en ervaring. Vanuit hun levensgeschiedenis en leiderschap dragen ze bij. Ben je nieuwsgierig naar hun achtergrond, kijk dan even op hun LinkedIn-profiel: Corinne en Floris.
Tijdens deze online Werkplaats hebben we de collectieve wijsheid benut rondom het thema ‘Macht en onmacht’. Dit keer geen opstelling.
Wat hebben we wel gedaan? We hebben de tegenpolen macht en onmacht ‘onderzocht’ in de verbeelding/ vanuit het beeld van een lemniscaat. Een aantal deelnemers hebben het beeld van de lemniscaat gelopen om de polariteit van macht en onmacht eerst zelf aan de lijve te ervaren, anderen hebben getekend om te voelen wat polariteit macht en
onmacht met je doet. En vanuit deze ervaringen en gevoelens hebben we een verbinding gemaakt met een vraag in het onderwijs. We nemen jullie mee in alle gevoelens, ervaringen en inzichten die we met elkaar hebben gedeeld.
Tijdens deze online Werkplaats onderzoeken we de vraag die bij meerdere deelnemers speelt:
“Hoe kan ik het systemisch werken meenemen in mijn werk als onderwijsadviseur en docent? En: “Hoe krijg ik onderwijsprofessionals mee in het belang van het systemisch kijken in het onderwijs?”
Waar systemisch kijken voor staat
Gedurende de opstelling wordt duidelijk dat het niet zozeer gaat om het ‘systemisch kijken’ an sich. Systemisch kijken staat voor een innerlijke houding waarmee iemand aanwezig is en waardoor er verbinding kan ontstaan:
Verslag systemische werkplaats onderwijs van 11 november 2020
Inleiding
Deze tijd vraagt om andere antwoorden
dan de bekende, gebaande paden. Dat betekent, dat we onze oordelen hebben uit
te stellen, ons cynisme en angst los te laten. Als we dat doen, gebeurt er iets
anders. Hoe gaan we om met veranderingen? Dit geldt voor leraren,
leidinggevenden en adviseurs.
Aanpak en vraagstelling
Aan de hand van de elementen uit de Theory
U en het vraagstuk van één van de deelnemers gaan we aan de slag. Ter plekke
besluiten we om niet een online tool voor de opstelling te gebruiken maar om in
feite een klassieke opstelling online te begeleiden. De representanten staan in
hun eigen omgeving en verwoorden wat er bij hen is.
De centrale vraag van de
vraaginbrenger is: hoe maken we het makkelijker om mensen van buitenaf toe
te laten in het onderwijs?
