Inzichten over de essentie van onderwijs

“Hoe doe je dat, opgroeien, je talenten ontdekken en jouw verbinding met de buitenwereld vormgeven, volwassen worden?”. Dit zijn vragen die een eigen plek in het onderwijs verdienen. Dat is mijn conclusie na een bijeenkomst van de Systemisch Werkplaats Onderwijs die Sander Galjaard en ik op 24 juni 2015 hebben verzorgd.
Ik ben benieuwd naar verhalen van leerkrachten die vertellen hoe zij met bovenstaande vragen bezig zijn in hun onderwijspraktijk en zie mogelijkheden voor verder systemisch onderzoek.

Wat is onze relatie met onderwijs?

In het kader van de Systemische Werkplaats Onderwijs heb ik een opstelling (een weergave van innerlijke beelden en informatie over een bepaald vraagstuk) begeleid van een organisatie die een tussenjaar organiseert voor jongeren die een studie willen kiezen. Zij werken met nieuwe werkvormen en geven de jongeren veel eigen verantwoordelijkheid in het vormgeven van dit tussenjaar. Ze merken dat de jongeren die dit tussenjaar hebben gevolgd moeite hebben om aansluiting te vinden bij de geboden structuur in het vervolgonderwijs. De vraag die we hebben onderzocht is:  “Hoe verhoudt onze organisatie zich tot het onderwijs?”

You can go your own way

Vanuit deze vraag ontstaat gedurende de opstelling het beeld van een jongere die heen en weer beweegt tussen enerzijds het ouderlijk huis en anderzijds het een eigen weg gaan. We zien dat de vader/mannelijke energie de jongere letterlijk een aantal keren een duw in de rug geeft, wat ervoor zorgt dat de jongere uiteindelijk met vertrouwen en plezier zijn eigen weg gaat, bij het ouderlijk huis vandaan.

Niet alleen de jongeren die dit tussenjaar volgen, maken deze beweging. Het hoort bij de ontwikkeling van elke mens[1]. Voor mij gaat daarmee de opstelling niet alleen over dit specifieke tussenjaar. De vraag die we mijns inziens ook hebben onderzocht is “Hoe verhoudt menselijke ontwikkeling zich tot onderwijs?” Onderwijs zegt tijdens de opstelling over bovengenoemde beweging: “Ik zie het en weet hier geen raad mee.” Tegelijkertijd is er in de opstelling vanuit Onderwijs een duidelijke verbinding met de jongere: “Jij hoort bij mij.”

Deze uitspraken van onderwijs raken me. Voor mij staat de mens en zijn ontwikkeling aan de basis. Dat onderwijs aangeeft hier niet goed raad mee te weten, stemt tot nadenken. Het sluit aan bij mijn waarnemingen tijdens mijn jarenlange ervaring als loopbaancoach voor studenten in het hoger onderwijs. Ik ben vaak de eerste binnen de organisatie die diepgaander met hen spreekt over zichzelf in relatie tot de studie en het vormgeven van hun (werkende) leven.

Menselijke ontwikkeling en onderwijs

Bovenstaande waarnemingen en inzichten ervaar ik als een uitnodiging om te onderzoeken hoe menselijke ontwikkeling de basis kan zijn van het onderwijs en hoe hier expliciet, samen met kinderen/jongeren en ouders, aandacht aan kan worden besteed. Bezig zijn met “Hoe doe je dat, opgroeien, jezelf ontdekken en jouw verbinding met de buitenwereld vormgeven, volwassen worden?”, verdient mijns inziens een eigen plek in het onderwijs.[2] Ik ben benieuwd naar de ervaringen van leerkrachten in hun dagelijkse praktijk. Herkennen ze dit? Hoe gaan ze daarmee om? Hoe maken ze ruimte voor deze essentie van onderwijs?

Leidende principes

Ik realiseer me bij het schrijven dat ik een oordeel heb over de leidende principes die ten grondslag liggen aan de huidige structuur van het onderwijs. Op dit moment wordt het onderwijs vormgegeven vanuit het principe dat jonge mensen moeten worden voorbereid op hun rol in de huidige neoliberale economie[3] . Dat vind ik een zeer beperkte kijk op ontwikkeling van mensen. Een mens is zoveel meer dan een werknemer en een consument. Zou het zo kunnen zijn dat onderwijsstructuren die op deze principes zijn gebaseerd ervoor zorgen dat de essentie van waar onderwijs over gaat – de ontwikkeling van de mens in relatie tot zichzelf en de ander/de buitenwereld – buiten beeld is geraakt?

Nader onderzoek

Met deze constatering word ik ook nieuwsgierig naar wat er zichtbaar wordt als we onderwijs onderzoeken in relatie tot de huidige leidende principes en menselijke ontwikkeling. Denk daarbij aan ‘jongeren voorbereiden op de kenniseconomie’ of ‘jongeren vaardigheden leren zodat zij kunnen omgaan met de snelle veranderingen in de samenleving’. Of wat gebeurt er als menselijke ontwikkeling in relatie tot onderwijs, kwalificatie, socialisatie en subjectivering wordt gebracht? Wat zou jij in dit kader willen onderzoeken? Ik hoor het graag en voorzie een volgende inspirerende Systemische Werkplaats Onderwijs 🙂

 

[1] Ik spreek hier op basis van mijn eigen ervaring als vrouw geboren in Nederland. Mogelijk dat dit in andere culturen anders is. Dat laat ik hier verder buiten beschouwing.

[2] Zie de film Children full of Life met meester Kanamori om een inspirerend voorbeeld te krijgen https://www.youtube.com/watch?v=uJhqdDoBp1w&index=12&list=PLqz9HeAMlW7UYjJdSzNzmNa5wuzSgUyXN

[3] Zie bijvoorbeeld deze animatie van een bijdrage van Sir Ken Robinsonhttps://www.youtube.com/watch?v=zDZFcDGpL4U&index=2&list=PLqz9HeAMlW7UYjJdSzNzmNa5wuzSgUyXN

Bronnen foto’s:
http://www.upsidedowncancer.com/articles/go-your-own-way
http://www.udc.edu/programs/human_development