De rode draad van de Systemische Werkplaats Onderwijs van 3 november 2021 is de passie om betekenisvol onderwijs voor leerlingen en studenten vorm te geven. Waarbij een ieder op eigen wijze de vraag heeft ‘wat heb ik te doen om samen het onderwijs zo in te richten dat onze kinderen worden gezien en het hen voorbereid op de toekomst?’
Een leerkracht brengt de volgende vraag in: “Ik lever kwaliteit, hoe kan het dat mijn leidinggevende en collega’s me niet zien staan en niet mee willen gaan in mijn visie op hoe ons onderwijs ingericht zou kunnen worden?!” Met deze vraag gaan we aan het werk.
De leerkracht vraagt een aantal deelnemers om representant te zijn voor de volgende elementen: zichzelf, haar drive, haar kwaliteit, de kinderen en context (dat transformeert later naar collega’s en leidinggevende). En geeft hen een plek in de ruimte.
We geven een korte beschrijving van hoe de opstelling is verlopen en sluiten af met de belangrijkste inzichten uit de opstelling, die ook van toepassing zijn in andere situaties.
Proces van de opstelling
Het blijkt dat er onderling geen verbinding tussen de elementen is. Drive en kwaliteit zijn niet beschikbaar als de hulpbronnen voor de leerkracht om verbinding te maken met de kinderen. Dat maakt de leerkracht machteloos en woedend. Het effect op het kind is dat zich ongemakkelijk en niet gezien voelt. De context kijkt naar iets anders dan het tafereel dat we hier beschrijven.
De machteloosheid en woede van de leerkracht nemen grote proporties aan en richten zich in eerste instantie op de leerkracht zelf. Dat vindt de context wel prettig, want nu kan hij de schreeuw van de leraar gemakkelijk negeren. Daarna richt de machteloosheid zich op de context Deze is hier niet van gediend en loopt weg. Hij moet van de leerkracht iets doen om de woede en machteloosheid weg te nemen. Er is geen verbinding.
De begeleider brengt een element in op de plek waar de leidinggevende naar kijkt. Het blijkt de bedoeling van de school te zijn, de ontwikkeling van de kinderen. Als de bedoeling in beeld komt, kunnen leidinggevende en leerkracht naar elkaar toe draaien.
De machteloze woede geeft richting leidinggevende aan wat hij zou moeten doen voor de kinderen. Het is nu aan de leidinggevende om geïrriteerd te raken naar de leerkracht. “Ga jij mij instructie geven hoe ik me moet gedragen? Dat klopt niet. Ik voel een oordeel over mij.” Vervolgens richt de leidinggevende zich op waar het hem om gaat en dat geeft energie: dat zijn al zijn leerlingen.
De machteloze woede blijft om aandacht vragen. De leerkracht komt nu zelf in de opstelling nadat de begeleider van de opstelling gevraagd heeft of ze haar machteloze woede onder ogen wil komen. Als de leerkracht de machteloze woede in de ogen kijkt, wordt ze verdrietig en zachter. “Ik wil je niet én je hoort bij mij.” Het effect is dat de machteloze woede zich erkend weet. Met deze beweging krijgt een nieuw element – ‘erkenning van de machteloze woede’ – een plek in de opstelling.
Door de erkenning komt er ook meer ruimte voor spel, plezier en ontspanning. Dit brengt nog niet het gewenste effect op de kinderen. Ze voelen zich nog steeds niet in verbinding met de leerkracht.
De begeleider brengt de ouders van de leerkracht achter de leerkracht in de opstelling. Nu kan de leerkracht zich helemaal ontspannen. Ze kan haar wortels zien, verhalen vertellen over waar ze vandaan komt (uit heel veel culturen) “Dit is wat ik ben, waar ik vandaan kom.”
Het is voelbaar hoe de leerkracht groeit, hoe ze met een groot hart er nu voor de kinderen is. En de kinderen zijn nieuwsgierig naar deze leerkracht. De context ziet dat de leerkracht door de steun van haar eigen roots voor zichzelf gaat zorgen, in zichzelf gelooft en de context niet meer nodig heeft voor erkenning en gezien worden. Hier ontspant de context enorm door.
Inzichten uit de opstelling
- Erkenning van ongemakkelijke emoties zoals machteloosheid, woede en verdriet levert ruimte op voor beweging
- Het doet er toe op welke plek je je erkenning haalt. In dit geval was het aan de leerkracht om de erkenning in zichzelf en (innerlijk) bij haar familie te vinden.
- Het doet er toe op welke manier je om erkenning vraagt. In dit geval: eis je erkenning op of benoem je je behoefte aan erkenning. Het vraagt om de juiste taal om erkenning te vragen. En als aanvulling: zonder erkenning voor jezelf geen erkenning van anderen.
- Spel, plezier en ontspanning ondersteunen het proces van groei
- Erkennen waar je vandaan komt en dat insluiten, maakt je sterker
- Het (h)erkennen van je ouders in jou en het gedragen worden door de eigen ouders kan iemand vol in de eigen kracht komen, waardoor de liefde kan stromen.
Slot
Geraakt door de warmte, het open hart van de leerkracht en haar verhalen ronden we af. De leerkracht sluit zelf af met de woorden: “Ik ga met twee koffers vol liefde naar huis.“